Dấu chân Carbon - Khái niệm không thể thiếu khi làm phát triển bền vững

Dấu chân carbon là gì?

Dấu chân carbon (carbon footprint) là thuật ngữ dùng để chỉ tổng lượng khí nhà kính (CO2 và các khí gây hiệu ứng nhà kính khác) phát sinh từ hoạt động của con người. Mỗi hành động của chúng ta, từ việc di chuyển, sử dụng năng lượng cho đến việc sản xuất và tiêu thụ hàng hóa đều góp phần vào việc tạo ra khí nhà kính. Vì vậy, khái niệm dấu chân carbon ra đời nhằm mục đích đo lường và đánh giá tác động của chúng ta đối với biến đổi khí hậu.

Đây không chỉ là một chỉ số về lượng khí thải mà còn phản ánh sự hiệu quả trong việc sử dụng năng lượng và tài nguyên. Việc giảm thiểu chỉ số này đã trở thành một trong những mục tiêu chính trong chiến lược bảo vệ môi trường toàn cầu của nhiều quốc gia và doanh nghiệp.

>>> Đọc thêm: Marketing bền vững là gì?

Tác hại của dấu chân carbon và hồi chuông cảnh báo

Dấu chân carbon gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đối với cả môi trường và con người, cụ thể:

Đối với môi trường

Dấu chân carbon là một trong những nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng gia tăng nhiệt độ toàn cầu. Việc phát thải khí CO2 và các khí nhà kính khác vào khí quyển làm tăng hiệu ứng nhà kính khiến nhiệt độ trái đất nóng lên. Điều này dẫn đến hiện tượng băng tan, mực nước biển dâng cao và các thảm họa thiên nhiên như bão, lũ lụt, hạn hán ngày càng trở nên tồi tệ hơn. Đây chính là hồi chuông cảnh báo về mức độ nghiêm trọng của vấn đề này đối với hệ sinh thái và sự sống trên hành tinh.

Đối với con người

Tác hại của dấu chân carbon không chỉ giới hạn ở môi trường mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Sự ô nhiễm không khí từ các nguồn khí thải carbon có thể gây ra các bệnh lý về đường hô hấp, tim mạch và thậm chí là ung thư. Ngoài ra, biến đổi khí hậu cũng làm tăng nguy cơ thiếu nước, thiếu lương thực, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của nhiều cộng đồng, đặc biệt là ở các vùng nghèo khó.

Đối với kinh tế & xã hội

Kinh tế toàn cầu cũng chịu ảnh hưởng từ dấu chân carbon. Các quốc gia và doanh nghiệp phải chịu chi phí lớn để đối phó với các thảm họa thiên nhiên, tổn thất tài nguyên và sự suy giảm sản xuất nông nghiệp do biến đổi khí hậu. Tình trạng này cũng có thể dẫn đến sự bất ổn xã hội, gia tăng bất bình đẳng và xung đột nguồn lực giữa các quốc gia và cộng đồng. Đây chính là lời nhắc nhở về việc cần thiết phải hành động ngay để giảm thiểu dấu chân carbon.

Dấu chân carbon được tính như thế nào?

Cách tính carbon footprint là xác định tổng lượng khí thải CO2 và các khí nhà kính khác do các hoạt động của một cá nhân, tổ chức hoặc quốc gia phát sinh. Cách tính dấu chân carbon như sau:

• Xác định nguồn phát thải: Các nguồn phát thải chính bao gồm năng lượng (điện, xăng dầu), giao thông (ô tô, máy bay), sản xuất công nghiệp và các hoạt động nông nghiệp.
• Tính toán lượng phát thải: Dựa trên lượng tiêu thụ năng lượng và các hoạt động, người ta sẽ áp dụng các hệ số phát thải để tính toán lượng khí CO2 phát thải.
• Tổng hợp kết quả: Cuối cùng, tổng hợp tất cả các nguồn phát thải lại để có được tổng dấu chân carbon.

Chẳng hạn, nếu một người sử dụng ô tô đi làm, lượng CO2 phát thải từ việc lái xe sẽ phụ thuộc vào quãng đường di chuyển và loại xe sử dụng. Ví dụ, nếu quãng đường di chuyển mỗi ngày là 20 km và xe sử dụng 8 lít xăng mỗi 100 km thì cách tính dấu chân carbon là mỗi ngày xe sẽ thải ra khoảng 1,76 kg CO2 (8 lít xăng x 2,3 kg CO2/lít = 18,4 kg CO2 cho 100 km, chia cho 5 để ra lượng CO2 cho 20 km).

Cách giảm dấu chân carbon

Việc giảm dấu chân carbon không chỉ là trách nhiệm của các chính phủ và doanh nghiệp mà còn là nhiệm vụ của mỗi cá nhân. Dưới đây là một số cách giảm dấu chân carbon hiệu quả:

Đối với cá nhân

Giảm tiêu thụ sản phẩm động vật, đặc biệt là thịt bò và sữa bò

Một trong những nguồn phát thải carbon lớn nhất đến từ ngành chăn nuôi, đặc biệt là sản xuất thịt bò và sữa bò. Việc sản xuất 1 kg thịt bò có thể thải ra lượng CO2 tương đương với việc một chiếc ô tô chạy 27 km. Nguyên nhân là do ngành chăn nuôi gia súc, đặc biệt là bò, tạo ra lượng khí thải nhà kính methane rất lớn.

Để giảm dấu chân carbon, bạn có thể xem xét việc thay thế thịt bò và sữa bò bằng các sản phẩm thực vật như đậu hũ, các loại hạt, ngũ cốc hoặc các nguồn protein thay thế. Bên cạnh đó, việc áp dụng chế độ ăn thuần thực vật hoặc giảm thiểu thịt đỏ sẽ không chỉ giảm lượng khí CO2 phát thải mà còn có lợi cho sức khỏe cá nhân.

Sử dụng các loại phương tiện giao thông công cộng & phương tiện thân thiện môi trường như xe điện

Ô tô cá nhân là một trong những tác nhân chính gây phát thải CO2, đặc biệt là khi số lượng xe ngày càng gia tăng. Một cách đơn giản để giảm dấu chân carbon là thay vì sử dụng xe cá nhân, bạn có thể chuyển sang các phương tiện giao thông công cộng như xe buýt, tàu điện,... Các phương tiện công cộng không chỉ giúp giảm thiểu khí thải mà còn giúp giảm tắc nghẽn giao thông, tiết kiệm thời gian và chi phí.

Ngoài ra, nếu phải di chuyển bằng xe, bạn có thể chuyển sang sử dụng xe điện hoặc xe máy điện thay vì các phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch như xăng hoặc dầu. Xe điện không chỉ ít phát thải CO2 mà còn có chi phí vận hành thấp hơn trong dài hạn.

Ưu tiên năng lượng tái tạo và sử dụng năng lượng một cách tiết kiệm

Hầu hết điện năng hiện nay được sản xuất từ nguồn nhiên liệu hóa thạch như than đá và dầu mỏ, gây ra sự phát thải khí CO2 lớn. Bạn có thể giảm dấu chân carbon của mình bằng cách sử dụng năng lượng sạch từ mặt trời, gió hoặc thủy điện. Ví dụ, nếu có thể hãy lắp đặt các tấm pin năng lượng mặt trời trên mái nhà để sử dụng nguồn điện tái tạo.

Bên cạnh đó, hãy có thói quen tiết kiệm năng lượng trong sinh hoạt hàng ngày, chẳng hạn như tắt đèn khi không sử dụng, sử dụng các thiết bị tiết kiệm điện và tránh để các thiết bị điện ở chế độ chờ.

Trồng thêm cây xanh, tạo nên những không gian xanh

Trồng cây là một cách tuyệt vời để giảm dấu chân carbon vì cây xanh có khả năng hấp thụ CO2 và chuyển hóa thành oxy. Mỗi cây xanh có thể hấp thụ khoảng 24 kg CO2 mỗi năm, do đó việc tạo ra không gian xanh trong nhà hoặc khu vực xung quanh sẽ góp phần cải thiện chất lượng không khí và giảm lượng khí nhà kính trong môi trường.

Nếu bạn sống trong khu vực đô thị hoặc chung cư, bạn vẫn có thể trồng cây trong các chậu cây hoặc trên ban công. Việc này không chỉ giúp giảm dấu chân carbon mà còn mang lại không gian sống trong lành và thư giãn.

Thực hiện quy tắc 5R: Giảm, Tái sử dụng, Tái chế, Từ chối và Phân hủy sinh học

Quy tắc 5R giúp bạn giảm thiểu lượng rác thải và tiết kiệm tài nguyên, từ đó giảm dấu chân carbon:

• Refuse (Từ chối): Từ chối sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, thay vào đó lựa chọn những sản phẩm có thể tái sử dụng.
• Reduce (Giảm thiểu): Giảm bớt việc tiêu dùng, chỉ mua những thứ thực sự cần thiết và ưu tiên những sản phẩm bền vững.
• Reuse (Tái sử dụng): Sử dụng lại đồ cũ, sửa chữa thay vì vứt đi.
• Recycle (Tái chế): Tái chế các vật liệu có thể tái chế như nhựa, giấy, thủy tinh hoặc kim loại để giảm lượng rác thải.
• Rot (Phân hủy sinh học): Xử lý rác thải hữu cơ bằng cách phân hủy sinh học, giúp giảm khí methane từ bãi rác.

Hạn chế sử dụng các sản phẩm thời trang nhanh, ưu tiên thời trang bền vững

Ngành công nghiệp thời trang nhanh (fast fashion) là một trong những ngành đóng góp lớn vào lượng phát thải carbon, chủ yếu do quá trình sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm thời trang giá rẻ và ngắn hạn. Các sản phẩm này thường được làm từ vật liệu không bền vững và quá trình sản xuất đòi hỏi một lượng lớn năng lượng, nước.

Để giảm dấu chân carbon, hãy hạn chế việc mua sắm quá nhiều quần áo, đặc biệt là các sản phẩm thời trang nhanh. Thay vào đó, bạn có thể lựa chọn các sản phẩm thời trang bền vững hoặc mua sắm ít đi và sử dụng lâu dài hơn.

>>> Bạn có thể quan tâm: GenZ nỗ lực giảm thiểu khí thải CO2 khủng khiếp đến từ Quảng cáo & xu hướng Quảng cáo bền vững

Đối với doanh nghiệp

Cải thiện quy trình sản xuất tiết kiệm năng lượng

Các hoạt động sản xuất và cung ứng là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến dấu chân carbon của doanh nghiệp. Việc tối ưu hóa quy trình sản xuất để giảm lãng phí, sử dụng ít năng lượng hơn và giảm thiểu chất thải là những biện pháp quan trọng mà các doanh nghiệp có thể thực hiện.

Các doanh nghiệp có thể áp dụng các phương pháp sản xuất tiết kiệm năng lượng như Lean Manufacturing, giúp giảm lượng năng lượng và vật liệu tiêu thụ trong quá trình sản xuất. Đồng thời chọn các đối tác và nhà cung cấp có cam kết bảo vệ môi trường, kiểm soát lượng khí thải CO2 trong chuỗi cung ứng. Sử dụng các vật liệu tái chế, giảm thiểu đóng gói nhựa và tối ưu hóa quy trình vận chuyển cũng là những cách giảm dấu chân carbon hiệu quả.

Chuyển sang các quy trình sản xuất sử dụng năng lượng tái tạo

Một trong những bước quan trọng nhất mà các doanh nghiệp có thể thực hiện để giảm dấu chân carbon là chuyển sang sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, thay vì phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Việc sử dụng năng lượng mặt trời, gió hoặc thủy điện không chỉ giúp giảm lượng khí thải carbon mà còn góp phần giảm chi phí lâu dài cho doanh nghiệp. Các công ty có thể lắp đặt các hệ thống năng lượng mặt trời trên mái nhà hoặc sử dụng dịch vụ cung cấp điện từ năng lượng tái tạo.

Khuyến khích làm việc từ xa và giảm thiểu việc di chuyển

Một phần lớn dấu chân carbon của doanh nghiệp đến từ các chuyến công tác và đi lại hàng ngày của nhân viên. Việc khuyến khích làm việc từ xa không chỉ giúp giảm chi phí văn phòng mà còn giúp giảm lượng khí thải CO2 từ phương tiện giao thông.

Các doanh nghiệp có thể đầu tư vào công nghệ và hạ tầng để hỗ trợ làm việc từ xa, từ đó giảm nhu cầu di chuyển của nhân viên và hạn chế sự phát thải CO2 từ giao thông. Các công cụ hội họp trực tuyến như Zoom, Microsoft Teams, Google Meet,… giúp các nhóm làm việc cùng nhau mà không cần di chuyển xa.

Hạn chế rác thải nhựa và đẩy mạnh việc sử dụng các vật liệu tái chế.

Chất thải rắn như bao bì và sản phẩm sử dụng một lần là một trong những nguyên nhân góp phần vào dấu chân carbon của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp cần thiết lập các hệ thống thu gom và tái chế chất thải, từ giấy, nhựa, thủy tinh cho đến kim loại. Tái chế giúp giảm lượng chất thải được đổ ra bãi rác, hạn chế tình trạng phân hủy và thải ra khí methane.

Một trong những cách thức quan trọng mà doanh nghiệp có thể làm để giảm dấu chân carbon là xây dựng một chiến lược phát triển bền vững rõ ràng, với cam kết cụ thể về giảm phát thải khí nhà kính. Nhiều doanh nghiệp lớn như Unilever, IKEA và Tesla đã có những cam kết mạnh mẽ về việc giảm lượng phát thải CO2 và theo dõi tiến độ thực hiện.

Các doanh nghiệp cần xác định các mục tiêu rõ ràng trong việc giảm dấu chân carbon và công khai báo cáo các kết quả đạt được. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp duy trì trách nhiệm với môi trường mà còn thu hút khách hàng và đối tác có cùng tầm nhìn bền vững.

Những doanh nghiệp tiên phong trong việc giảm thiểu dấu chân carbon

Nhiều doanh nghiệp lớn đã nhận thức được tầm quan trọng của việc giảm dấu chân carbon và đang tích cực triển khai các biện pháp này.

Unilever

Unilever đã thực hiện nhiều biện pháp đáng chú ý để giảm dấu chân carbon của mình và thúc đẩy phát triển bền vững. Một trong những nỗ lực quan trọng là chuyển đổi toàn bộ các nhà máy và cơ sở sản xuất của công ty sang sử dụng năng lượng tái tạo. Toàn bộ năng lượng tiêu thụ tại các nhà máy hiện nay đều đến từ năng lượng mặt trời và biomass (nhiên liệu sinh khối) tái chế từ phụ phẩm nông nghiệp, thay thế cho nhiên liệu hóa thạch. Điều này không chỉ giúp giảm lượng khí CO2 thải ra mà còn làm giảm sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng không tái tạo.

Để đạt được mục tiêu sử dụng 100% năng lượng tái tạo, Unilever cũng đã bổ sung chứng chỉ năng lượng tái tạo IREC cho toàn bộ nguồn điện tại các nhà máy, văn phòng và trung tâm phân phối. Ngoài ra, công ty cũng triển khai sáng kiến Positive Carbon, trong đó Unilever hợp tác với Bộ Tài nguyên và Môi trường để trồng 1 triệu cây xanh vào năm 2025, góp phần tạo ra "carbon tích cực" và bảo vệ hệ sinh thái.

Không chỉ dừng lại ở các hoạt động sản xuất, Unilever còn kêu gọi các đối tác và nhà cung cấp cùng tham gia vào chiến lược bền vững, từ việc áp dụng các phương pháp sản xuất sạch cho đến việc giảm phát thải carbon. Đồng thời, công ty cũng chú trọng vào việc cải tiến công thức sản phẩm và bao bì, phát triển các sản phẩm thân thiện với môi trường, từ việc sử dụng vật liệu tái chế đến việc giảm tiêu thụ năng lượng và nước trong quá trình sản xuất. Tất cả những nỗ lực này giúp Unilever không chỉ giảm dấu chân carbon mà còn truyền cảm hứng cho các doanh nghiệp khác trong việc hướng tới một tương lai bền vững.

IKEA

IKEA đã và đang thực hiện các biện pháp mạnh mẽ để giảm dấu chân carbon của mình, đồng thời thúc đẩy phát triển bền vững thông qua các sáng kiến cụ thể. Một trong những chiến lược quan trọng mà công ty áp dụng là việc giảm lượng khí thải từ các sản phẩm sử dụng tại nhà. Cụ thể, IKEA đã tập trung vào việc bán các sản phẩm tiết kiệm năng lượng, như bóng đèn LED, nhằm giảm mức tiêu thụ năng lượng của khách hàng và góp phần giảm dấu chân carbon từ người tiêu dùng.

Bên cạnh đó, IKEA đã công bố mục tiêu đầy tham vọng: đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 mà không cần phải sử dụng biện pháp bù trừ carbon. Để hiện thực hóa mục tiêu này, công ty đã thực hiện nhiều cải tiến trong hoạt động sản xuất và cung ứng. Một trong những bước đi quan trọng là chuyển đổi các nhà máy và cơ sở sản xuất sang sử dụng 100% điện tái tạo. Tính đến năm 2023, 408 nhà máy của IKEA hoặc các nhà cung cấp đã hoàn tất việc chuyển đổi này giúp giảm đáng kể lượng khí CO2 phát thải từ hoạt động sản xuất, qua đó thu hẹp dấu chân carbon của công ty. Việc sử dụng các nguyên liệu thô như gỗ, vốn chiếm tới 45,9% trong tổng lượng khí thải của công ty cũng được cải thiện thông qua các sáng kiến bền vững. Mới đây, IKEA đã bắt đầu sử dụng keo làm từ tinh bột ngô thay vì keo từ dầu mỏ tại một trong các nhà máy sản xuất ván gỗ ở Litva, giúp giảm khí thải từ việc chế biến vật liệu.

Thêm vào đó, IKEA cũng đã giảm được tổng lượng khí thải từ việc sử dụng các sản phẩm tại nhà nhờ vào sự chuyển dịch mạnh mẽ trong việc bán các sản phẩm tiết kiệm năng lượng. Ví dụ, thị phần bóng đèn LED tiết kiệm năng lượng của IKEA đã gia tăng, góp phần vào việc giảm tổng lượng khí CO2 từ sản phẩm tiêu dùng. Trong năm 2023, lượng khí thải từ vật liệu của IKEA đã giảm 17% so với năm trước, chủ yếu là do giảm sản lượng sản phẩm sản xuất trong năm. Mặc dù lượng khí thải giảm, công ty vẫn đang tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp để cải thiện quy trình sản xuất, giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường.

Vinamilk

Vinamilk đã là một trong những đơn vị thực hiện phát triển bền vững từ rất sớm, thể hiện qua các chương trình giảm thiểu tác động môi trường và sáng kiến giảm dấu chân carbon. Từ năm 2012, Vinamilk đã tiên phong công bố Báo cáo Phát triển Bền vững theo tiêu chuẩn quốc tế GRI, phù hợp với các mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc (SDGs). Báo cáo này không chỉ minh bạch mà còn được kiểm toán độc lập bởi công ty kiểm toán uy tín toàn cầu, đảm bảo rằng các cam kết và hành động của Vinamilk luôn rõ ràng, đáng tin cậy.

Cụ thể, Nhà máy Sữa Vinamilk Nghệ An và Trang trại Bò Sữa Vinamilk Nghệ An là những đơn vị đầu tiên ở Việt Nam đạt chứng nhận trung hòa carbon theo tiêu chuẩn PAS2060:2014, hấp thụ hơn 17.500 tấn CO2 nhờ vào sự kết hợp giữa việc giảm phát thải trong quá trình sản xuất và chăn nuôi. Nhà máy cũng duy trì quỹ cây xanh để hấp thụ khí nhà kính, góp phần tích cực vào giảm dấu chân carbon trong ngành công nghiệp sữa.

Bên cạnh đó, thương hiệu sữa "quốc dân" này còn tham gia vào các sáng kiến toàn cầu như việc trở thành doanh nghiệp sữa đầu tiên của Việt Nam tham gia "Pathways to Dairy Net Zero". Đồng thời, công ty cũng là đơn vị tiên phong trong ngành sữa tại châu Á hợp tác với tổ chức Sustainable Dairy Framework để thúc đẩy các chiến lược giảm khí nhà kính. Lộ trình của Vinamilk là rất rõ ràng: giảm 15% lượng khí thải vào năm 2027, giảm 55% vào năm 2035 và đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Để đạt được các mục tiêu này, Vinamilk tập trung vào bốn khía cạnh chính: chăn nuôi bền vững, tiêu dùng bền vững, sản xuất xanh và logistics thân thiện với môi trường.

Viettel

Viettel IDC đã tiên phong trong việc triển khai năng lượng mặt trời để cung cấp điện cho 3các trung tâm dữ liệu của mình. Từ năm 2020, Viettel IDC đã lắp đặt hệ thống pin năng lượng mặt trời tại Trung tâm dữ liệu Bình Dương với 408 tấm pin có tổng công suất lên đến 182 kWp. Hệ thống năng lượng mặt trời này cung cấp khoảng 19.200 kWh mỗi tháng cho trung tâm, giúp giảm đáng kể lượng điện tiêu thụ từ nguồn điện lưới, đồng thời góp phần giảm phát thải khí nhà kính và giảm thiểu dấu chân carbon.

Viettel IDC cũng không ngừng đầu tư vào các công nghệ tiên tiến để tối ưu hóa hiệu suất năng lượng của mình. Công ty đã sử dụng các thiết bị hiệu suất cao như trạm biến áp, bộ lưu điện với chế độ Eco-conversion và hệ thống làm mát Economizer thông minh để giảm thiểu việc sử dụng năng lượng không cần thiết. Bên cạnh đó, việc áp dụng hệ thống DCIM (Data Center Infrastructure Management) giúp Viettel IDC giám sát, đo lường và quản lý hiệu quả các trung tâm dữ liệu của mình, đảm bảo rằng mỗi hoạt động đều tối ưu hóa mức tiêu thụ năng lượng.

Hơn nữa, Viettel IDC đã đạt được các chứng chỉ quốc tế như: ISO 14001:2015 - chứng chỉ hệ thống quản lý môi trường, ISO 45001:2018 - chứng chỉ về hệ thống quản lý an toàn và vệ sinh lao động. Việc đạt được các chứng chỉ này là minh chứng cho sự tiên phong của Viettel trong việc triển khai công nghệ xanh vào hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin, xây dựng môi trường làm việc an toàn và phát triển bền vững.

Bên cạnh việc sử dụng năng lượng mặt trời cho các trung tâm dữ liệu, Viettel IDC còn mở rộng chiến lược xanh của mình với các sản phẩm "green cloud" và các dịch vụ công nghệ bền vững, tạo dựng một hệ sinh thái sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường. Lộ trình phát triển của Viettel IDC trong việc sử dụng năng lượng tái tạo không chỉ giúp giảm dấu chân carbon mà còn thúc đẩy sự chuyển dịch sang một nền kinh tế số bền vững hơn trong tương lai.

>>> Xem thêm: Green Marketing là gì? 5 yếu tố của chiến lược Green Marketing hiệu quả

Kết luận

Việc giảm dấu chân carbon không chỉ là trách nhiệm của mỗi cá nhân mà còn là nhiệm vụ quan trọng của các doanh nghiệp trong việc bảo vệ hành tinh của chúng ta. Các tập đoàn tiên phong như Unilever, IKEA, Vinamilk và Viettel đã chứng minh rằng thông qua các sáng kiến xanh và đầu tư vào công nghệ bền vững, có thể giảm đáng kể tác động tiêu cực đến môi trường. Nếu các doanh nghiệp và cá nhân cùng nhau hành động, chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu dấu chân carbon và hướng tới một tương lai xanh hơn.